Mauleko de Maytie jauregiaren 400 urteak.

Arnaud de Maytie

Hona hemen 2022ko Ondare egunen egitaraua:

Irailak 16, ostirala: ikasleen eguna.

Irailak 17, larunbata: goizeko 11tan Mauleko Jauregian bisita: helduentzat 3 euro/18 urtetik beherakoentzat dohainik.

Hitzaldiak.

–16.00etan: Denes Haraï (Pau et des Pays de l’Adour université), “Pierre Arnaud de Maytie, l’homme à la hache entre mythe et réalité”.
–17.00etan: Joël Larroque (Ikerzaleak), “Arnaud de Maytie, évêque d’Oloron et la réforme catholique”.
–18.15etan: Appien Lahore (Ikerzaleak), “Une mission jésuite en Béarn (évêché d’Oloron) en Pays basque en 1613-1614”.
**Hitzaldiak dohainik dira. Izen-ematea: 06 75 21 74 92

Irailak 18, igandea:

-arratsaldeko 15.00etatik 18.00ak arte gazteluan bisita. Helduentzat 3 euro/18 urtetik beherakoentzat dohainik.
-14.30etatik 16.30etara Mauleko karriketatik ibilaldi historikoa: Promenade historique dans les rues de Mauléon : Erreformak, erlijio gerrak eta bakea (1546-1622), Joël Larroque eta Robert Elissondo-ren eskutik. Dohainik.

Merkatari zuberotarrak Kuban, aberastasuna eta gizakien trafikoa.

Esklaboen merkatari bat, L’Illustration, 1843ko urriaren 21a.

Gero eta gehiago ikertu, gero eta ageriagoa da Zuberoa mundura irekita zegoela. Horrek aurreiritzi asko ezeztatzen ditu. XVIII. eta XIX. mendeetan merkatari zuberotar hanitz lehen Cadizera eta gero Amerikara joan ziren, merkataritza eta familia-sare zabalak sortuz. Pierre Force-k, Columbia-ko unibertsitateko irakaslea, asmo handiko proiektu bati ekin dio, Barkotxeko Jean Detchandy eta Clément Ichazo Carricaburu, bi martxanten biziak ezagutzeko xedeaz. Aparteko fortuna egitea ahal bidetu zien negozioak egun gizateriaren aurkako krimena kontsideratuta dago: Afrikatik etorritako esklabo-salerosketa, hain zuzen.

Gure historiak ere une ilunak ditu.

Irakurri Clément Ichazo Carricabururen biografia, Pierre Force-k idatzia: https://ikerzaleak.files.wordpress.com/2022/09/clement-ichazo-carricaburu.pdf

Batzar orokorra

Elkarteko batzordea eta Émilie Sentucq bere ikerketa proiektua aurkezten.

Gure elkarteko batzar orokorra pasa den apirilaren 29an egin genuen. Hona hemen aurkeztu ziren ideia orokorrak:

• Maule Lextarre agerian/ découvrir Mauléon-Licharre liburuaren agerpenak izugarrizko arrakasta izan du: 400 aleko argitaraldia, ia guztiak agortuta. 200 aleko bigarren argitaraldi bat aurreikusi da.
• 2023-2024 ikasturterako erakusketa proiektua: Eleketa Xiberoan. Hiru gai: nekazaritza eta artzaintza, industria eta errituak. Erakusketaren helburua pedagogikoa da.
• Elkarteko lehendakariak, Robert Elissondo, trantsizio garai bat proposatu du: elkarteko lehendakaritzarako hurrengo hautagaiarekin urte batez elkarlanean arituko dela hitzeman du.
• Ondare jardunaldiak: Arnadu de Maytie apezpikuaren heriotzaren 400. urtemuga.
• Unibertsitateko ikerketak. Bi ikerlari gaztek beren ikerketa proiektuak aurkeztu dituzte:
• Émilie Sentucq (antropologia): emakumeen rola euskal kulturan XVI. mendetik gaur egun arte ikertzen ari da, batez ere Zuberoako pastoralan.
• Elorri Arcocha (historia kulturala): XIX. mendearen bukaeratik XX. mendearen ’20. hamarkada bitartean Zuberoako landa-eremuan kultura herrikoaik bizi izan zuen eraldaketa.
  

Elorri Arcocha eta Émilie Sentucq, elkarteko batzar orokorrean.

Ikusi txosten osoa:

compte-rendu-ag-2022-3Deskarga

Ainaren arrastoa jarraituz..

2022ko uztailaren 30ko ateraldia.

Gure elkarteak Aline Bédécaratz-ek sortutako ARHONDO bidaia-agentziarekin elkarlanean ateraldi bat antolatu zuen ainarek egiten zuten bidea ezagutzeko asmoz.

Urdatx-Santa Grazi-ko KASERNA auzoan egin genuen lehen atsedenaldia. Bertan Aline-k eta Robert Elissondo-k herriaren historia ezagutzera eman ziguten. Herria inguratzen duten bidexkak betidanik konektatu izan dituzte Piriniotako alde bateko eta besteko jendeak.

IZABA-rantz abiatu ginen. Bertan MAGALI BARRACE gidaren eskutik CASA DE LA MEMORIA museoa bisitatzeko aukera izan genuen. Museoak herri erronkariar horren antzinako ohiturak eta bizi moduak erakusten ditu. Erakusketaren azken zatia ainarei eskainia dago: argazkiak, lekukoak… Urte askoz ezkutatua egon den historiaren atal bat egun ikusgai dago nahi duenarentzat.

IZABA atzean utzi eta autobusez ARRAKO-ra joan ginen, Izabatik hamar bat kilometrora dagoen leku zoragarri batera. Hantxe Erronkariko herri ezberdinetatik zetozen neska gazteak (ainarak) elkartzen ziren euren bidaia hasteko.

TXOMIN ETXEMENDY-k inguruko mehakak eta gailurrak erakutsi zizkigun. Ez zen zaila irudikatzea ainarek negu bizian pairatu behar izan zituzten gabeziak, herritik eta familiengandik urrunduta.

Jarraian BELAGOA-ko aterpera abiatu ginen. Hantxe bazkari goxo bat giro ezin hobean dastatu genuen !

Itzulian Urdatx-eko uharka baino pixka bat lehenago gelditu ginen. Bide labur batek ainaren omenez eraikitako estela batera gidatu gintuen; bertatik neskak Maule-rantz zuzentzen ziren mendia zeharkatu izanez gero.

Egun zoragarria pasa genuen ! Esker anitz gure lau gidariei.

Caminos de Golondrinas, aineren bideak, besta Izaban, urrietaren 27an eta 28an

Maluta film ekoizpen etxea ari da dokümentarioen egiten ainerez.

Xiberrotar zonbait ginen Izaban, trükatze eta besta egün horietan parte hartzeko.
Ainerak ziren, mendia igaraiten ziren neskak, mauleko espartin lantegietan lan aritzeko negüan.
Haren historia lüzaz gorderik izan da. Gure aüzoek Nafartarrek eta Aragoiarrek, berriz aurkitzen düe, eta memoria hori esker beren nortasün eta arrotasün indartzen.
Ikerzaleak elkartearen izenean, Robert Elissondok aüpatü dü aineren bizia Maulen.
Ikus mintzaldiaren testoa (frantsesez eta gastelerez).
Ritxi Lizartak Maluta film ekoizpen etxearen ardüradünak ainerak.eus webgünea aurkeztü dü non dokümentu eta jakilego hanitx jadanik atzamaiten ahal dütüzüe ainerez. Webgünea aitzinatzez betetüko düe. Nahi düe webgüne hori kolaboratiboa izan dadin. Maluta film hürrünago heltü nahi da, dokümentario baten egitez.
Manuel Angel Goñi Irastorzak, bere eleberia A las puertas de Roncal aurkeztü dü, aineren historiaz inspiratzen dena.
Igantean Izabatarrek bizirazi düe, aineren abiatzea, Maulerat bürüz.
Hona omenaldia Fernando Hualdek Kukuskla elkarteakoak idatzia (gastelerez eta frantsesez).
Arrestiriko apairüak parada eman deikü hobeki algar ezagützea. Elestaldeak, zinez biziak, gastelerez, frantsesez xiberrotarrez, euskara batuaz ziren.

Urrietaren 27an Izabatarrek, aineren abiatzea jokatü düe.

Jean-Dominique Sallaberry, EUSKAL HERRIKO KANTA HERRIKOIAK

Ikerzaleak elkarteak, artxibu pribatuak gal ez daitezen eginiko deialdiak, bere lehen fruituak ematen hasia da, eta kasu honetan, gure mugetatik  haratago, Normandiatik hain zuzen ere.

Barkoxetar jatorriko Jean Pierre Loge Jaunak, gure elkarteari, 1870gn, urtean Jean Dominique de Sallaberryk idatzitako “Chants Populaires du Pays Basque” liburuaren lehen edizioko eta idazleak berak sinatutako ale baten ekarpena egin dio.

segida irakur

frantses bertsioa

Mauleko espartiñgintzaren historia eta memorioa

Lüzaz, Maule bere merkatü, funtzio politiko eta judizialaz bizitü den herri ttipi bat egon da. XIX.menteko bigerren partean, industriako aroan sartzen da bere espartiña lantegien garatze azkarrari esker. Mente batez, hirian, industriak, aktibitateak nausitzen dütü bena ere, ondoko herrietan. Bazterrak, popülazioa eta pentsatzeko moldeak kanbiatzen dütü. 1970-2000 hamarkadetako krisia larri baten ondotik, Mauleko espartiñak bere fama berriz atzamaiten dü.

Bere sortzetik aitzina, Ikerzaleak alkarteak historia hori, memoria eta objektü hanitx etxeki nahi izan dütü.

Segida irakur…

Mauleko gaztelüa

Badü 9 mente orai Maule-Lextarre eta bere ühaitza gotorlekü baten menpe direla. Ipar pirineoetan, Erdi arotik geroz, püntü estrategiko inportant bat izan da. Botere lekü bat eta gerlarako eginik zen gaztelü bat zen. Bere historia lüzean 14 aldiz atakatürik edo mehatxatürik izan da ! Orai Erdi aroan beno aise ttipiago da, eta ez da Xiberotik harat ezagütürik. 1980 hamarkadatik aitzina, Ikerzaleak alkarteak argitan ezarten dü.

Segida irakur

Eüskal Herriko Harresiak

Badü orai urte zonbait ikerketa talde bat biltzen dela. Talde horrek, Dominique Ebrard eta Philippe Allard-en üngürüan mendixketetan baratü diren fortifikazioen hordarkinak txerkatzen dütü. Güti arte, 17 fortifikazio bildü günütüan. Egünko egünean, prospekzioak ürrentürik ez izanik ere, 40 bat atzamanik izan dira.

Segida irakur

Historia, Xiberoko lehen gerla mundialaren memorioa

Xiberoa, frantses errepüblikako lürralde güziak edo Europako parte hon bat bezala, lehen gerla mundialarengatik markatürik izan da. Gatazka honek lüzaz iraun düen herexak ützi dütü. Memorio bat, testoak, tresnak eta hilharriak ützi dütü.

2000-2004 urteetan, alkarteak dokümentü eta familia memorioen biltze bat egin dü. Horri esker, erakusketa bat plantan jarri da : Xiberoa lehen gerla Mundialan. Erakusketa hori eüskaraz eta frantsesez eginik izan da. Xiberotar soldadoen lekükotarzüneri esker, frontean agitü diren mementoak erakusten dütü. Egünoroztako biziaren zailtarzünak eta gogoaren garapena erakusten dütü. Hirugerren parte batek bildüma, dolüak eta orhitzapenak aipatzen dütü. Gerla denboran 1000 bat xiberotar beno haboro hil dira. Herri zonbaitek gizonen laurdena beno haboro galdü düe. Herri güzietan hilharriak eraikirik izan dira ; zonbait aldiz bat beno haboro ere bai.

So egin PDF formatüan eüskarazko erakusketa : kasü fitxategiaren neurriari (9.5MO).

Atzaman dütügün dokümentüak hain beitira kalitatezkoak eta nombre handian, libürü baten egitea derrigorrezkoa üdüritü zaikü. Hau da : Mémoire de Soule, une vallée du Pays basque dans la guerre.

Libürü hontan, gütün parte, gerlako egünkari, soldadoen omenaldiz eginitako testoak bai eta ere familia artean emanik izan diren orhitzapenak badira. Artikülü batek, 1914-1918ko Xiberoko egoera lürralde mügazale bezala deskribatzen dü. Frantses autoritateek müga trükaketen kontrolatzea edo ekürüatzea iseatü düe bena sekülan ez dira hortara heltü. Beste batek, eüskaldünen integrazioaren zailtarzünak frantses nazioaren barnean gerla eta « morts pour la patrie »-aren kultoari esker aipatzen dütü. Eüskaldünak « güdükari ohien » espiritüaz beterik dira. Gerlaren legezkotarzüna ez da düdan jarririk. Herra, eta frontean idatzitako gütünetan atzamaiten zen insjutiziako sentimentüa geroago eta gütiago idatzirik dira.

2013-2014an, ikerketa lanak, erakusketak, orhitzapen ekintzak biderkatü dira Frantzian eta gerla bizitü düen herri güzietan. Jadanik 10 urtez geroz hasirik zen Ikerzaleak alkartea berriz lanean hasi da. Talde sühar batek nahi handi bat helbürü gisa finkatü dü : « Gerla handian » parte hartü düen Xiberotar güzien izenak eta haien ibilbideen berriz atzamaitea. Beste alkarte edo ikerzale zonbaitek haien lürraldeetan ber lana egiten düe – Baionako eüskal müseoaren lagünak, Nafarroa zaharreko lagünak Garazin. Militanteen kontaketa, objektu, gütün, edo orhitzapen ikerketa batekin egiten da. Atharratzeko saltzale baten gütün harremanak bere bi semeekin atzaman berri dütügü. Lan horrek herri desberdinetako erakusketekin, Baionarat heltzeko, 2017-2018an ürrentü behar lüke.